Het woord 'woke' is tamelijk nieuw en is afkomstig uit het Engels waar het ook nog niet heel lang in gebruik is. Het woord is een Afro-Amerikaanse verbastering van het Engelse 'wake' dat een wakkerheid aanduidt.
Het woord is binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap in gebruik geraakt om te refereren aan een wakkerheid voor een veronderstelde ongelijke behandeling van Afro-Amerikanen. Via gelieerde groepen in Nederland werd deze term in het Nederlands geïntroduceerd om mutatis mutandis aan hetzelfde te refereren. Primair was 'woke' een term om te refereren aan een wakkerheid van individuen met een niet-Europese etniciteit (en aanvankelijk in het bijzonder van individuen met een Afrikaanse etniciteit) voor hun raciale achterstelling.
Deze wakkerheid of 'wokeheid' omvatte een opmerkelijk uitgangspunt betreffende het boven genoemde racisme. Iemand met een Europese etniciteit zou voorgenoemd racisme niet valide kunnen definiëren. Zulk een definiëren werd binnen het 'wokeïsme' pejoratief 'whitemansplaining' genoemd, ofwel 'de uitleg van de witte man / mens'. 'Wokeïsten' namen de individuele ervaring van racisme van individuen met een niet-Europese etniciteit als leidend om te bepalen of een bepaalde situatie wel of niet als racistisch beschouwd moest worden. Racisme was niet wat objectief gedefinieerd werd als racisme maar wat door een individu met een niet-Europese etniciteit als racisme subjectief werd ervaren.
Dit kan gerust als een copernicaanse wending of een cartesiaanse wending beschouwd worden. Zoals Copernicus eens de wending maakte van een geocentrische naar een heliocentrische kosmologie en Descartes dat eens deed van een theocentrische naar een antropocentrische filosofie, zo wendden de wokeïsten zich van objectivistische waarheidsvinding naar subjectivistische waarheidsvinding. De waarheid over racisme wordt in het wokeïsme niet gevonden in objectieve data verkregen door empirie en logicisme maar in subjectieve data van ervarende individuen van een specifieke etniciteit.
Deze woke vorm van waarheidsvinding maakt dat racisme niet objectief en algemeen gedefinieerd kan worden maar dat dit subjectief en individueel moet gebeuren. Dit maakt wokeïsme ook relativistisch. Als een situatie door het ene individu met een niet-Europese etniciteit ervaren wordt als racisme en door het andere individu met dezelfde etniciteit als non-racisme en als het zich daadwerkelijk voordoen van racisme daarbij afhankelijk is van de ervaringen van de desbetreffende individuen dan moet het racisme van die desbetreffende situatie als relatief beschouwd worden. Volgens wokeïsme bestaat racisme dus enkel in de subjectieve ervaring van iemand met een niet-Europese etniciteit.
Nu zou een wokeïst kunnen tegenwerpen dat racisme wel degelijk objectief bestaat maar dat dit objectieve racisme enkel gekend kan worden door individuen met een niet-Europese etniciteit. Echter in dat geval zou zo'n individu in staat moeten zijn om racisme objectief te definiëren, maar tot op heden is vanuit het wokeïsme een dergelijke definitie nog niet tot ons gekomen.
Nu heeft de term 'woke' zich niet alleen verspreid van Afro-Amerikaanse groepen naar Nederlandse groepen met een niet-Europese etniciteit maar ook internationaal naar andere al dan niet terecht vermeende achtergestelde groepen, zoals bijvoorbeeld die van de transseksuelen. Hoewel zij zelf de term 'woke' misschien niet direct op zichzelf zullen toepassen wordt hun emancipatiestrijd daar door buitenstaanders wel onder geschaard.
Dat de emancipatiestrijd van bepaalde transseksuelen door buitenstaanders onder dezelfde noemer 'woke' wordt geschaard als de emancipatiestrijd van bepaalde niet-Europees etnische minderheden heeft wellicht veel te maken met het feit dat zij er vergelijkbare subjectivistische standpunten op na houden. Zoals racisme volgens woke individuen met een niet-Europese etniciteit gelegen is in hun individuele ervaring zo is het man of vrouw zijn volgens woke transseksuelen gelegen hun individuele ervaring. Man zijn is je man voelen en vrouw zijn is je vrouw voelen, zoals racisme je racistisch bejegend voelen betreft – volgens de woke-doctrine.
Boven werd gesproken over subjectivisme en objectivisme, waarbij onder die laatste noemer empirie en logicisme werden genoemd. Empirie als zintuigelijke waarneming en logicisme als logische gevolgtrekking zijn objectivistisch en maken gebruik van het derdepersoonsperspectief zoals subjectivisme feitelijk emotionele ervaring omvat en gebruik maakt van het eerstepersoonsperspectief. Wokeïsme is dus naast subjectivistisch ook emotionalistisch. Dit is ook waarom buitenstaanders wokeïsme vaak inconsistentie verwijten. Emotionalisme hanteert nu eenmaal geen derdepersoonsperspectief en volgt nu eenmaal niet de wetten van de logica.
Dit emotionalisme van wokeïsme kan verder ook herkend worden in de nadruk die gelegd wordt op kwetsing. Het niet kwetsen van bepaalde minderheden, bijvoorbeeld individuen die geen Europese etniciteit hebben of die zich identificeren met de aan hen tegengestelde natuurlijke sekse, is binnen wokeïsme een leidraad van handelen. Dat zij met hun handelen in het kader van hun emancipatiestrijd evengoed individuen kunnen kwetsen (namelijk zij die niet tot hun minderheidsgroepering behoren) wordt daarbij veelal buiten beschouwing gelaten, en dit past helemaal binnen een emotioneel subjectivistisch eenpersoonsperspectief (dat sommigen 'egocentrisme' kunnen noemen).
Wat kan naar aanleiding van bovenstaande nu geconcludeerd worden? Wokeïsme kan in principe beschouwd worden als een stroming van waarheidsvinding die daarbij de principes van subjectivisme, emotionalisme en eerstepersoonsperspectivisme hanteert. Deze stroming komt daarmee gemakkelijk in botsing met de meer traditionele academische stroming van waarheidsvinding die de principes hanteert van objectivisme, empirie, logicisme en derdepersoonsperspectivisme.
En deze conclusie biedt een goede basis om eventuele navolgende publicaties op te bouwen.